Afgelopen dinsdag was het dan zo ver. Rein v.d. Pol kwam ons onderwijzen over versnellingsbakken. 
Voor de gelegenheid waren we uitgeweken naar de SAAB Dröm in Veldhoven, de fantastische sleutel-locatie van Joop Jacobs. Als goed gastheer had hij niet alleen gezorgd voor stoeltjes, maar ook voor koffie, fris, koeken, alcoholische dranken en iets om te knabbelen. Dat er bezoekers moesten staan, lag niet aan hem. Er was gewoon zeer veel belangstelling. Gelukkig waren er ook nog statafels.
Na een korte powerpointpresentatie door zijn zwager, demonstreerde Rein zijn kunnen. Wat een ervaring heeft die man! 
Behalve allerlei leuke attributen die hij in zijn rijke praktijk verzameld heeft, had hij een opengewerkt model van een versnellingsbak bij zich. Bij de attributen viel mij een remschijf met een dikte van enkele mm. op. Een gebruik als slagersmes zou niet misstaan. Onbegrijpelijk welk risico ook Saabrijders nemen. Er lag een kroonwiel en pion die samengesmolten waren, pions zonder tanden, vast gelaste fuseekogels, versleten koppeling-gaffels, etc.
Rein liet zien hoe je de bak van een 96 demonteert, wat de kritische onderdelen zijn en wat Saab daar in de loop der jaren aan heeft proberen te verbeteren. De basis werd immers gevormd door een bak die gemaakt was voor een tweetakt met minder dan 30 pk, terwijl latere V4’s meer dan twee keer zoveel vermogen hebben. Dikker assen, bredere lagers, smallere tandwielen, etc. Nagenoeg alle bakken zijn door Saab voorzien van een datum. Staat op pion.
Als Rein een bak onderhanden neemt krijgt hij ook zijn “kenteken”. Behalve dat blokkeert hij bij alle V4’s, door het plaatsen van een afstand-bus, de vrijloop. Je mist dan het schakelen zonder gebruik van koppeling, maar het voorkomt wel een hoop problemen. Wist je dat de synchromeshring van de eerste versnelling minder tanden heeft. (schakelt hij bij stilstand makkelijker in de één). Slecht schakelen van 1 naar 2, vindt overigens in veel gevallen zijn oorzaak in een slecht afgestelde stuurkolom. Een makkelijk te verhelpen euvel.
Een regelmatig terugkerend onderwerp was olie. Of beter een gebrek aan olie. Veel problemen zijn daartoe te herleiden. Het effect op de levensduur van lagers en tandwielen is gigantisch. Hij liet ons zien en horen hoe je de diverse vormen van slijtage aan lagers, assen, tandwielen en schakelgaffels kunt vaststellen. Als je het oliepeil wilt controleren hoef je niet perse dat moeilijke boutje aan de zijkant van de bak los te draaien. Je kunt ook gewoon een “peilstok” door de vulopening steken. Gebruik ook de juiste olie. Dus niet zoals Saab ooit voorschreef motorolie, maar een echte minerale tandwielolie van voldoende dikte, bijvoorbeeld een EP75w90. En als je gaat verversen, maak eerst gebruik van een schoonmaakolie. Rijd bijvoorbeeld eerst 100 km met olie (ATF) voor een automatische versnellingsbak. Die is weliswaar heel dun en maakt veel geluid, maar heeft een goede reinigende werking. Realiseer je dat de kanaaltjes die door de assen lopen en vandaar de tandwiellagers moeten smeren niet verstopt mogen raken. Zeker als onze klassiekers lang hebben stilgestaan is dit een veel voorkomend euvel.
Bij het monteren gebruikt Rein geen tandwiellak om de aanlegvlakken van de tandwielen te beoordelen. De hoeveelheid shims worden door hem afgeleid van de fabrieksafstelling. Hij reproduceert die met de speciale hulpgereedschappen van Saab, waarbij een meetklok de basis vormt. De kosten voor een gemiddelde bak-controle inclusief het vernieuwen van de doorsnee lagers kost bij Rein (inclusief garantie) ca. 450,- euro. Dan moeten er natuurlijk geen gekke dingen aan de hand zijn. Hij heeft ook ruilbakken, zelfs originele van Saab uit Zweden.
Het demonteren van de bak ging, zoals verwacht, super snel. Op zijn uitnodiging om hem te laten monteren door een van de toehoorders, kwam geen spontane reactie.
Begrijpelijk.
Rein, namens de regiocommissie Noord-Brabant, bedankt voor deze leerzame avond!
Pieter Canton
